Locatie
Voormalig Deganed-terrein in Winschoten, provincie Groningen.
Omschrijving
De provincie Groningen werkt binnen het traject ‘Speerpunt Bos en Hout’ vanaf 2017 aan het stimuleren van meer klimaatslim bos en beplantingen. Innovatieve oplossingen en zorgvuldige landschappelijke inpassing zijn daarbij van belang. Bosaanplantpilots kunnen daarbij dienen als leerobject om te komen tot de het beste ontwerp- en aanplantproces. In de bos- en klimaatpilot ‘Bos en hout voor het Groningse landschap’ is voor bosaanplant op het voormalig Deganed-terrein gewerkt met de werkwijze ‘schetsatelier’. Zie voor een ander voorbeeld hiervan het voorbeeldproject ‘Schetsatelier Heeresmeer’.
De vraag die in de pilot centraal stond was hoe de werkwijze ‘schetsatelier’ ingezet kan worden voor klimaatslim ontwerpen van nieuwe bossen. In de pilot zijn op twee momenten schetsateliers gerealiseerd. De belangrijkste doelstelling van deze werkwijze is om tot een breed gedragen ontwerp te komen.
De werkwijze kent drie fases: de voorbereidende fase, de ontwerpfase en de verdiepingsfase. In de ontwerpfase is tijdens twee werksessies met buurtbewoners en afgevaardigden van de gemeente een aantal schetsontwerpen gemaakt, die na afloop door H+N+S Landschapsarchitecten tot één ontwerp zijn samengevoegd. In de verdiepende fase is dit ontwerp verder verfijnd en uitgewerkt.
In totaal is er 3 hectare nieuw bos aangeplant. Onderstaande tabel toont de aantallen van elke boomsoort die is aangeplant.
Initiatiefnemer
Het project ‘Bos en hout voor het Groningse landschap’ is één van de bos- en klimaatpilots die in 2018 van start zijn gegaan, gefinancierd door het ministerie van LNV. In het project werkten de gemeente Oldambt, Stichting Probos, H+N+S Landschapsarchitecten en de provincie Groningen samen aan het uittesten van de methode ‘schetsatelier’ voor klimaatslim ontwerpen en het realiseren van bosaanplant.
Jaar van realisatie
2020
Klimaatwinst
Een hectare nieuw bos legt in de eerste 10 jaar na aanleg ongeveer 4,6 ton CO2 per ha per jaar vast (13,8 ton CO2 per jaar voor het hele Deganed terrein). Na de eerste 10 jaar stijgt dit naar 9,1 ton CO2 per ha per jaar (27,3 ton CO2 per jaar voor het hele Deganed terrein).
Aangeplant vak met grove den en berk (foto: Albert-Erik de Winter).
Kosten en baten
In totaal bestond de aanplant uit 10 laanbomen en 5.950 stuks bosplantsoen. Onderstaande tabel toont de kosten van de bosaanleg. De kosten van het schetsatelier zijn hierin niet opgenomen. De baten zijn nog niet bepaald.
De werkwijze ‘schetsatelier’ is kostbaar vanwege de gecombineerde inzet van gemeentepersoneel en externe deskundigen. De aanpak leidt daarentegen tot een positieve betrokkenheid en draagvlak voor de aanplant, wat de realisatie van de aanplant vergemakkelijkt en mogelijk tijd (en geld) scheelt in bijvoorbeeld communicatie richting omwonenden tijdens vervolgstappen of na de aanplant.
Ervaringen
Deze pilot brengt een aantal nieuwe accenten aan in de werkwijze schetsatelier, die bijdragen aan het klimaatslim ontwerpen van nieuwe bossen:
- Afbakening en definitie vooraf zodat de scope ‘klimaatslim’ een gedragen uitgangspunt is vanaf het begin;
- Uitleg dat klimaatbestendigheid de basis is voor het ontwerp;
- Aanvullende uitleg over belang van koolstofvastlegging in bosecosysteem en houtketen;
- Bij de soortenkeuze scores voor adaptatie en mitigatie betrekken, bijvoorbeeld droogtetolerantie en CO2-vastlegging.
De manier van werken heeft tot een positief draagvlak geleid onder de deelnemende buurtbewoners. Het wordt aangeraden om in het vervolg meer buurtbewoners uit te nodigen. De werkwijze in drie stappen lijkt te voldoen – alle betrokkenen vonden dat klimaataspecten voldoende zijn meegenomen in de discussie en terug te vinden in het ontwerp – maar blijkt ook kostbaar qua inzet van personeel en externe deskundigen.
Het is aan te bevelen om tot een beheerarm ontwerp te komen, zoals het minimaliseren van open ruimtes en de opkomende vegetatie natuurlijk te beheren. In het verleden bleken dergelijke beheerintensieve vegetaties moeilijk in stand te houden binnen de mogelijkheden van gemeentebos/dorpsbosbeheerders. Tegelijkertijd is er wel gekozen voor opgaand bos met (ten dele) houtproductie, vanwege de meerwaarde hiervan voor het klimaat. Dit betekent dat de gemeente zich als beheerder daaraan committeert.
De locatie scoorde op veel punten goed (aansluitend op bestaande bossen, meerdere functies mogelijk) maar was qua waterhuishouding en schaal niet optimaal voor het vastleggen van CO2. De keuze van de beste locatie voor klimaatslim ontwerp van nieuw bos verdient dus een belangrijke plek aan de voorkant van het planproces.
Meer informatie
Boosten, M., van den Briel, J. Beenhakker, M. (2020). Pilot landschappelijke inpassing bosaanleg. Stichting Probos en H+N+S Landschapsarchitecten.
