Locatie
Twee gebieden van Waterschap Brabantse Delta in Zundert (Noord-Brabant).
Omschrijving
In combinatie met wateropgaven zijn er interessante mogelijkheden voor de aanplant van korte-omloopbossen voor de teelt van biomassa. Onder meer waterbergingen zijn een goed voorbeeld van plekken waar houtige biomassa kan worden geproduceerd en een meer aantrekkelijk en biodivers landschap kan worden gerealiseerd.
Binnen het beheergebied van Waterschap Brabantse Delta zijn er meerdere waterbergingen die in potentie geschikt zijn voor aanleg van korte-omloopbossen. Dit zijn bergingen waar in tijden van veel regenval periodiek water wordt geborgen om wateroverlast elders in het gebied te vermijden. De bergingen staan niet jaarrond onder water. In het kader van de pilot heeft het Waterschap twee van deze bergingen beschikbaar gesteld aan de Coöperatie Duurzame Energie de Baronie (CDEB) voor aanplant en exploitatie van een korte-omloopbos van els. Uit dit korte-omloopbos zal periodiek biomassa worden geoogst die wordt benut voor biomassaketels bij kalverhouders en andere leden van de coöperatie.
In april 2019 is de aanplant gerealiseerd. De elzen zijn geplant in een plantverband van 2 x 2 m (2.500 bomen per ha). In totaal is er, verdeeld over twee waterbergingen, een oppervlakte van 3 hectare met elzen voor de biomassateelt beplant. De elzen worden als hakhout beheerd.
Initiatiefnemer
Stichting Probos, ZLTO, CDEB en Waterschap Brabantse Delta met financiering van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.
Jaar van realisatie
Oktober 2018 – juni 2019
Klimaatwinst
Het totale beplante oppervlak (3 ha) zal naar schatting een gemiddelde jaarlijkse voorraad van 187 ton CO2 in de beplanting realiseren, wat neerkomt op een jaarlijkse voorraad van 62 ton CO2 per hectare. Dit is de gemiddelde jaarlijkse voorraad in de bovengrondse en ondergrondse biomassa samen, berekend over een periode van 28 jaar (4 oogstcycli van 7 jaar). Door op deze manier een lange-termijn-gemiddelde van de jaarlijkse bijgroeicijfers te nemen wordt rekening gehouden met de fluctuaties in de CO2-vooraad van de beplanting door accumulerende bijgroei en afvoer van het geoogste product (zie grafiek hieronder). De jaarlijkse gemiddelde CO2-vastlegging bedraagt ongeveer 14 ton CO2 per ha.
Het areaal aan bergingen van Waterschap Brabantse Delta bedraagt naar schatting 800 ha. Wanneer 20% van dit areaal op termijn wordt benut voor de aanleg van beplantingen als korte-omloopbossen, kan de jaarlijkse gemiddelde CO2-voorraad oplopen tot ongeveer 10.000 ton.
Kosten en baten
De eenmalige aanlegkosten bedroegen in totaal € 6.800, oftewel € 2.267 per hectare. Deze kosten omvatten de aanschaf van plantsoen, de kosten voor het plantwerk en de inboet na het 1e groeiseizoen.
Tijdens de eerste oogstrotatie (na 4 jaar) zal de biomassaopbrengst nog niet groot genoeg zijn om de kosten te kunnen compenseren. In de berekening is rekening gehouden met verminderede groei in de eerste 3 jaar na aanplant. Bij de daaropvolgende drie oogsten zal de biomassaopbrengst echter voldoende zijn om na aftrek van de kosten voor oogst, verwerking en transport op een positief saldo uit te komen.
De kosten- en batenberekening laat zien dat er, bij het huidige prijsniveau voor biomassa, na 28 jaar (4 oogstrotaties) een negatief saldo overblijft van € 6.500, oftewel € 2.166 per hectare. Vooral de initiële aanlegkosten drukken zwaar op het financiële resultaat. Als deze kosten door middel van externe financiering vergoed kunnen worden, is het mogelijk om in de exploitatie quitte te spelen. Bij het niet mee hoeven nemen van de aanlegkosten in eigen financiering zou het saldo na 4 oogstrotaties niet negatief maar juist licht positief uitkomen, namelijk € 309 in de plus. Daarnaast ligt het in de verwachting dat de vraag naar biomassa zal toenemen, waardoor stijgende biomassaprijzen tot een positiever resultaat kunnen leiden. Ondanks het huidige negatieve eindsaldo heeft de CDEB er toch voor gekozen te investeren in de aanplant omdat hiermee een deel van de toekomstige biomassavoorziening voor de leden van de coöperatie voor langere termijn verzekerd kan worden. De korte omloopbossen zijn immers in eigen beheer. Daarmee wordt de CDEB minder afhankelijk van aankoop van biomassa via de handel en eventuele toekomstige prijsstijgingen als gevolg van een grotere binnenlandse biomassavraag.
Ervaringen
Deze pilot is een vorm van multifunctioneel ruimtegebruik waarbij waterberging en biomassateelt worden gecombineerd. De ervaringen met de pilot zijn positief: de retentiefunctie wordt niet belemmerd en de verwachting is dat in 2026 (aan het einde van de eerste oogstrotatie) een volwaardige biomassa-oogst behaald kan worden.
De aanplant op het retentiebekken Vossenbergstraat heeft zich erg goed ontwikkeld, zelfs na drie droge jaren. Vier jaar na aanplant heeft de elzenaanplant een hoge dichtheid. In de zuidoosthoek staat een minder productief stukje (ongeveer 15% van de waterberging). Op het retentiebekken Kalmthoutsebaan is de opkomst ook goed, maar groeien de elzen minder snel dan het veld aan de Vossenbergstraat.
Uit berekeningen voor deze pilot blijkt dat de kosten voor aanleg en exploitatie van korte-omloopbossen van zwarte els niet volledig gedekt kunnen worden met de biomassa-opbrengsten uit de eerste vier rotatierondes (28 jaar). Om (op z’n minst) quitte te spelen, moeten de aanlegkosten mede gefinancierd worden uit andere bronnen, zoals CO2-credits, subsidies voor landschapsbeheer of een besparing op de onderhoudskosten (maaien) van de waterberging.
Om het proces van de grond te krijgen, is het belangrijk om goede afspraken te maken over de verdeling van verantwoordelijkheden, kosten en taken. Daarnaast is ook het aangaan van langjarige commitment door beide partijen van belang, aangezien er investeringen worden gedaan die pas op lange termijn (deels) worden terugverdiend.
Meer informatie
Probos, persbericht: ‘Eerste aanplant klimaatslim korte omloop bos in waterberging Brabantse Delta‘
